Muziek: Naima Joris (OLT Rivierenhof)

Eerste indruk

Samen met mijn mama bezocht ik het openluchttheater Rivierenhof. Ik had nog nooit van Naima Joris gehoord, maar kwam haar naam tegen in de nieuwsbrief. Aangezien het erg lang geleden was dat ik naar een jazzoptreden was geweest, benutte ik deze kans.

Haar zachte, breekbare stem kwam ‘instant’ binnen. Ik vond het meteen heel emotioneel. In het begin kon ik de tekst niet altijd goed horen. Pas wanneer ik op een bepaald moment af en toe mijn ogen begon te sluiten, hoorde ik duidelijk wat ze zong. Ik kon me dan helemaal overgeven aan de muziek, een fijn, intens gevoel. Ik had wel kunnen huilen van ontroering. Dat gebeurde dan ook achteraf bij het herbeluisteren. Bij deze muziek kan ik mijn ogen niet droog houden.

De teksten waren niet nodig opdat de muziek zou ‘binnenkomen’. De muziek op zich, de zorgvuldig gekozen instrumenten en het timbre van haar stem maakten veel emoties los. Ik vond het zalig in dat prachtige park te zitten, mijn ogen te sluiten en dan die heerlijke klanken op me te laten afkomen.

Naima kwam mij zeer onzeker en kritisch over, door de twijfelachtige blikken die ze geregeld wierp tussendoor en het zenuwachtige gelach. Dat stoorde totaal niet, het maakte haar juist menselijk en authentiek. Ze heeft heel veel meegemaakt (las ik achteraf, zie verder) en dat merk je aan de hele performance: haar overgave aan de muziek, haar stemtimbre, haar nederigheid, bescheidenheid.

Veel bagage

Van haar 11de tot haar 18de woonde Naima met haar moeder en stiefvader in Zuid‑Frankrijk. Daar volgde ze sopraansax in de muziekschool. Tot op het moment dat ze op een podium moest optreden (ze heeft enorme podiumvrees). Ze voelde zich niet goed in Frankrijk, leed aan insomnia en behaalde slechte schoolcijfers.

Op haar 18de is ze bij haar vader gaan wonen en nam ze de saxofoonlessen weer op aan de Jazz Pop-studio in Antwerpen. Daar bloeide ze helemaal open. Tot haar stiefmoeder stierf tijdens een auto-ongeval. Bovendien dreigde haar mama te sterven aan lonkanker, verloor ze maar liefst drie jonge tantes aan kanker en ook nog eens haar hond.

De dood van haar stiefmoeder had haar in zekere zin wakker geschud en ze is zich dan in het boeddhisme beginnen verdiepen. Ze zegt wel dat ze hierin te ver is gegaan, dat ze de weg volledig was kwijtgeraakt en ze er daardoor op de verkeerde manier is mee omgegaan, als een vlucht. Ze leefde volledig geïsoleerd en wou zelfs non worden. Achteraf gezien heeft ze hier wel veel uit geleerd.

Alle ellende die ze heeft doorstaan, maakt haar leven zwaarder en moeilijker. Dat boeddhisme had haar dan wel geholpen hiermee om te gaan, ondertussen miste ze toch de zin van het leven, ambitie en muziek.

De dood van haar zus Saskia drie jaar geleden heeft haar pas écht wakker geschud. Ze zag in dat het verdriet omarmen de beste manier is om te kunnen voortleven. Naima zat toen ook middenin een herstelproces om van haar insomnia en angststoornis af te komen. Sinds 2017 ondergaat ze een betere behandeling voor haar stoornissen en voelt ze zich minder depressief. Dat in combinatie met haar overleden zus, deed haar wakker schudden. Het maken van deze eerste ep was haar rouwproces voor het overlijden van haar zus, haar manier van afscheid nemen. Muziek is in die zin haar redding geweest.

Muzikale roots

Naima begon te zingen met 27 jaar. Ze zong als backing vocalist bij Isbelss, The Happy en Raymond van het Groenewoud; Daarna nodigde haar vader, Chris Joris, haar uit als gastzangeres in zijn band om haar stem te ontdekken als leadzangeres. Chris Joris blijkt een zeer bekende jazzartiest te zijn. Hij is al ruim 25 jaar percussionist, componist en pianist en experimenteert met verschillende soorten instrumenten en etnische muzieksoorten. Ook haar broer Yassin is muzikant en tevens de producer van haar ep. Hij zou volgens haar een hemelse stem hebben, maar ook hij is nog te onzeker om naar buiten te treden. En de grootvader van Naima zong vroeger opera.

Ze is vernoemd naar ‘Naima’ van John Coltrane (ode aan zijn eerste vrouw). Toen Naima vier jaar oud was, nam haar vader haar mee naar een optreden van de Amerikaanse jazzpianist McCoy Tyner, die nog heeft samengewerkt met Coltrane. Hij heeft toen speciaal voor haar ‘Naima’ gespeeld. Ook Coltranes drummer, Elvin Jones, ontmoette ze, op 14-jarige leeftijd. In de vinylcollectie van haar vader zat veel avant-gardejazz, vandaar haar vrijgevochten smaak. In Zuid-Frankrijk woonde Naima in het dorpje naast Nina Simone en ze heeft haar nog live gezien in 1997.

Authentiek

Wanneer je Naima aan het woord hoort, merk je dat ze heel kritisch, onzeker, bescheiden en eerlijk is en tegelijk direct en spontaan. Ze komt heel authentiek over en down‑to‑earth. Ook wanneer ze spreekt, hoor je dat ze haar gevoel laat spreken, ze heeft het hart op de tong maar met respect. Uit zenuwachtigheid en angst, flapt ze er wel vaak dingen uit en lacht ze veel weg. Haar bindteksten zijn erbarmelijk, maar ook dat had iets charmants. Mijn mama herkende zich daarin. Zij had daar ook altijd de grootste moeite mee en nam al eens meerdere ‘Inderallekes’ tot zich.

Naima lacht vaak dingen weg en ‘over’relativeert. Dit komt voort uit het feit dat ze het al van kinds af heel moeilijk heeft. Ze leed jarenlang aan insomnia zonder dat ze daar met iemand over sprak en had meerdere ongezonde relaties. Ze heeft ook in een depressie gezeten en een angstpsychose doorgemaakt.

Zoals ik al aangaf, viel die onzekerheid me ook van bij het begin op, maar ik vind dit juist mooi hoe ze zich zo kwetsbaar opstelt. Ze heeft het moeilijk en is daar open over. Ze kan het ook niet wegstoppen, het is zichtbaar in haar hele performance. In die authenticiteit zit de kracht van haar muziek. Haar stem, de klanken die ze samen met haar bandleden produceert, geven duidelijke, intense emoties weer die je raken. Die oprechtheid, dat fragiele hoor je in haar muziek. Dat de pijn op haar gezicht staat af te lezen, vergroot alleen nog de expressie en daarmee de intensiteit van haar muziek.

Het podium

Verspreid over het podium stonden vijf mooie lampen waaruit felle, warme kleuren schenen. De kleuren veranderden doorheen het optreden: rood, groen, blauw,… Bij de hele rustige nummers was het wat donkerder dan bij de andere, om die rust zo te benadrukken lijkt mij. Al waren het allemaal relaxte nummers, maar er was wel een verschil merkbaar. Gezien de reeds weemoedige toon van de songs, gaven de warme kleuren tegengewicht en schepten ze zo een intieme, gezellige sfeer. Al werden die door de rook soms wat dof gemaakt, dat paste dan ook bij de songs. Alle kleuren waren steeds in harmonie.

De bandleden stonden verspreid op het podium. In het midden Naima Joris met haar piano en ze bespeelde afwisselend ook andere instrumenten, zoals gitaar en saxofoon. Ze zong vooral in het Engels en daarnaast in het Portugees en Frans. Rechts naast haar stond de contrabassist Lara Rosseel, met daarnaast Tijl Piryns aan de drums. Aan de linkerkant zaten Niels Van Heertum met zijn eufonium en trompet en Vitja Pauwels op de gitaar. Gedurende het optreden begaf iedereen zich steeds op dezelfde plaats.

Bandleden

• Naima Joris: stem, piano, saxofoon

• Niels Van Heertum: eufonium, trompet

• Vitja Pauwels: gitaar

• Lara Rosseel: contrabas

• Tijl Piryns: drums

Haar bandleden betekenen veel voor haar. Zij pushen haar op een gezonde manier in de goede richting, geven haar vertrouwen om muziek te blijven maken en dit ook te tonen aan het publiek. Naima heeft een grote podiumvrees. Ik begrijp wel dat dit heel moeilijk is voor haar aangezien ze deze muziek maakt als therapie voor haar problemen. De songs die ze op ep heeft opgenomen, roepen pijnlijke gevoelens op en ze wil daar niet steeds mee geconfronteerd worden. Om die emotioneel beladen songs dan steeds opnieuw naar buiten te brengen voor een groot publiek, dat is stressvol en vermoeiend.

Niels Van Heertum speelt eufonium en trompet. Vitja Pauwels neemt de gitaar voor haar rekening. Niels en Vitja houden ervan te spelen met gevarieerde, vrije, experimentele geluiden, oerklanken, stiltes, effecten,… Ook tijdens optredens experimenteren ze hiermee. Tijdens dit optreden werkte Vitaja ook met effectenbakjes. Ik vond het verrassend hoe die elektronica niet storend was. Je kan het echt beschouwen als een volwaardig apart instrument.

Naima toont ook respect voor alle bandleden, het is duidelijk dat iedereen gelijkwaardig is. Ik vind dat vanzelfsprekend, maar ik weet dat dit in de muziekwereld niet altijd evident is. Mijn broer speelde vroeger in een band waar mondharmonicavirtuoos Steph Van Uytvanck ook bij speelde. De leadzanger was echter nogal arrogant en zelfingenomen, waardoor Steph amper een plaats kreeg binnen de groep. Dat was zo zonde van dat talent.

Dit om aan te tonen dat een band hoort samen te werken en er wederzijdse inbreng en input moet zijn. Je hoort dat als luisteraar wanneer een band niet goed op elkaar is afgestemd. Bij Naima zie je dat iedereen met plezier op het podium staat en dat er ruimte is voor vrijheid en niet gewoon het aframmelen van nummers, het is een totale performance. Aangezien het emotionele songs zijn, zorgt het ervoor dat het geheel niet te zwaar beladen wordt.

Lara Rosseel is de contrabassiste. Zij speelt een belangrijke rol in Naima’s leven. Zij helpt haar in zichzelf te geloven en boekte een paar caféoptredens, maar na drie shows was er de lockdown. Eerst zong Naima enkel voor zichzelf heel stil op haar kamer, ter verwerking van haar problemen. Dankzij Rosseel zijn enkele thuisopnames van Naima tijdens de lockdown op Facebook terechtgekomen. Onder meer met deze cover van ‘Sodade’ van Cesária Évora bleek al snel dat veel mensen haar stem konden smaken. Mede daardoor staat Naima nu waar ze staat. Ik heb verschillende van die thuisopnames bekeken en ben waar onder de indruk. Ze zijn spontaan opgenomen zoals ze die thuis altijd zingt. In haar cover ‘Wild is the Wind’ zie je haar bijvoorbeeld in een badjas piano spelen. Zonder corona zou ze dit niet openbaar hebben gemaakt.

Zelf ben ik grote fan van contrabas. Mijn broer speelt in sommige van zijn groepjes ook op de contrabas en ik vind dat dit songs altijd naar een ‘next level’ sturen. Die bas brengt mij rust, regelmaat en in een flow. Ik weet nog dat onze poes thuis vroeger dit ook kon waarderen. Wanneer iemand op de contrabas aan het spelen was, ging ze er gezellig naast liggen. Die diepe, gezellige klanken brengen een relaxt gevoel bij me teweeg.

Muziek

Naima speelt trage, sombere songs en haar gemoed bepaalt of ze iets opneemt. Zo zat ze bijvoorbeeld in een relatie waar ze voelde dat ze moest uitstappen en dan zong ze ‘This Love Affair’ van Rufus Wainwright. De tekst hoeft niet precies te vertellen wat ze meemaakt, maar het gevoel moet wel kloppen. Wanneer ze zingt, primeert altijd het gevoel en als luisteraar voel je dat. Ook haar liefde voor wereldmuziek, zoals Iraanse percussie en Balkaninvloeden hoor je in haar songs.

Haar muziek is puur, intens en vol emotie, ze heeft een heel mooie, zachte, breekbare stem. Met de ep wou Naima vooral haar zus eren. Voor de cover van de ep heeft ze een naaktfoto van haar zus gebruikt (zie hieronder). Die had namelijk voor haar dood nog foto’s laten maken. ‘Bellybutton’ is een tekst van haar zus die Naima gevonden heeft en op muziek heeft gezet. Toen de dokter aan het sterfbed van haar zus kwam zeggen dat zij niet meer lang te leven had, heeft Naima dat zo zacht en poëtisch mogelijk proberen verwoorden door te zeggen dat ze haar ‘straks’ weer zou ontmoeten. Van daaruit is ‘Soon’ ontstaan. Anderzijds kan ‘Soon’ ook over de lockdown gaan.

Ik vond alle nummers mooi, maar ‘Missing you’, ‘My home’ en ‘Solitary Daughter’ kwamen bij mij persoonlijk het sterkste binnen. In ‘My home’ vond ik Naima’s stem in combinatie met het gitaarspel heel mooi. Hier werd ook op de eufonium gespeeld. Normaal gezien houd ik niet zo van zulke blaasinstrumenten, maar hierin kon ik het appreciëren, het klopte, het melancholische kwam er zo meer door. De song deed me aan Leonard Cohen denken en het grappige is dat ik achteraf las dat ze zelf ook zegt dat de ‘Leonard Cohen tokkel’ erin zit. Van de cover ‘Solitary Daughter’ van Bedouine kan je hier een video zien.

De cover ‘Cucurrucucu Paloma’ was een erg beladen moment. Mijn mama haar partner, Frank De Roeck is tijdens de lockdown gestorven aan de vreselijke ziekte ALS. Hij was een steengoede bossa nova gitarist en dierbare vriend die ik mijn leven lang heb gekend. Op zijn begrafenis speelde zijn vriend José Luis Montiel Moreno deze song. Het was wederom moeilijk niet in tranen te vervallen. Hier zie je Naima’s prachtige performance van deze song in het OLT.

Naima wordt vergeleken met Melanie De Biasio en dat vindt ze een hele eer. Zelf vind ik ook dat haar stemtimbre wat weg heeft van Diana Krall, al zingt Naima wel met lagere (alt)stem. Naima’s ep klinkt ook veel weemoediger, wat alles te maken heeft met haar levensloop.

Ik vind het fijn dat ik via haar muziek andere jazzmuzikanten op het spoor ben gekomen, enkele bekenden en de meesten voor mij onbekend: Chris Joris, Bedouine, Kobiye, Melanie De Biasio, Diana Krall, Ornette Coleman en Archie Shepp. Zo heb ik mijn Spotifylijst weer wat kunnen uitbreiden met knappe jazznummers.

Ondanks het feit dat mijn twee bankkaarten én mijn horloge die avond nog op miraculeuze wijze werden gestolen door een ‘pro pickpocket’, onthoud ik vooral het memorabele, intieme optreden. De voorstellingskijkwijzer heeft ervoor gezorgd dat ik meer ben te weten gekomen over Naima’s leven en was daarmee een enorme meerwaarde. Het helpt haar te begrijpen en de muziek nog beter te appreciëren.

Wanneer ik Naima thuis alleen beluister, brengt dat heel veel emoties bij me teweeg. Ik vind haar stem zo prachtig, ik kan het moeilijk omschrijven wat dat met mij doet. Ze is in staat haar pijn op mij over te brengen en doet me stilstaan bij de moeilijke jaren die ik zelf heb gehad. Op die manier is muziek als deze ook een soort therapie voor mij, al zou ik er ook meer aan hebben zelf terug muziek te creëren, wat ik binnenkort ook ga doen.

De bedoeling van haar muziek is volgens mij ontroeren en je dichtbij jezelf brengen. Dat sommigen het niet mooi vinden, kan ik begrijpen - smaken verschillen - maar ik geloof dat haar muziek niemand onberoerd kan laten, op voorwaarde dat je er heel gefocust naar luistert en je het helemaal in je opneemt. Ik had van tevoren niet verwacht dat haar muziek mij zo zou aangrijpen.

In een interview met BRUZZ zegt ze dat ze erg dankbaar is voor wat ze nu meemaakt, maar beseft dat alles vergankelijk is. Haar grootste prioriteit is gelukkig zijn, een familie, een dak boven haar hoofd, liefde en warmte en zich niet verliezen in persoonlijke ambitie.

Foto’s: Frontview Magazine, 2021

Ticket:

Ticket Naima Joris.pdf

Download PDF • 365KB